Cirit, at üzerinde süngü ve mızrağın düşmana daha iyi savrulması amacıyla ortaya çıkmış bir oyundur. Bu durumda cirit ağacının veya aletinin savaş gücünü geliştirmek için bir eğitim malzemesi olarak ortaya çıktığı, bu eğitim malzemesiyle at üzerinde alıştırmalar yapılmak suretiyle kurallı bir oyun şekline dönüştüğü söylenebilir.

Cirit, bir diğer deyimle Çavgan, Türklerin yüzyıllardan beri oynadıkları bir ata sporudur.

Alparslan'la beraber Anadolu'ya girmiş olan cirit, daha sonra Avrupa'ya ve Arabistan ülkelerine sıçramıştır. 17. yüzyılda Fransa, Almanya ve diğer ülkelerde de yayılmıştır. 16. yüzyılda Osmanlı Türkleri tarafından bir savaş oyunu olarak kabul edilmiş, 19. yüzyılda ise Osmanlı ülkesinin ve saraylarının en büyük gösteri sporu ve oyunu olmuştur. Cirit, aynı zamanda tehlikeli bir oyun olduğundan 1826 yılında II. Mahmut tarafından yasaklanmıştır. Ancak daha sonra Osmanlı ülkesi içinde tekrar yayılmış ve başlıca meydan ve savaş oyunu olarak oynanmaya devam etmiştir.

Anadolu'nun hemen her köşesinde düğünlerde ve bayramlarda köy delikanlıları ve kasaba halkı tarafından cirit oyunu oynanmaktadır. Büyük şehirlerimize kıyasla köy ve kasabalarda daha fazla yaşatılmaktadır. Sinop köylerinden Gaziantep'e, Bursa'dan Antalya'ya kadar Doğu, Batı, Güney ve Kuzey Anadolu'da köylerimizin güreşle birlikte başlıca yiğitlik ve savaş oyunlarından biri olmuştur. Halkın ilgisini çekmek için cirit meydanında davullar ve zurnalar çalınır. Ayrıca İran, Afganistan ve Türkistan Türkleri ile Türklerle meskûn diğer Asya yörelerinde de hâlâ canlılığını ve geleneğini sürdürmektedir.

Cirit Oyunu ve Kuralları

Cirit oyunu, 70 ila 120 metre genişliğinde bir alanda iki takım arasında oynanır. Takımlar, alanın en gerisinde 5'er, 6'şar veya 7'şer kişi olarak dizilir. Ciritçiler, bölgesel giysileriyle atlarına binerler. Sağ ellerine atacakları ciriti, diğer ellerine ise yedek cirit ve kamçı alırlar. Oyunda bir oyuncu öne fırlar, karşı dizinin önüne 30-40 metre kadar yaklaşır ve rakip takımdan birine sağ elindeki ciriti savurur. Daha sonra hızla geri dönerek yerine geçer. Rakip takımın oyuncusu ise onu takip eder ve ciritini geri dönene fırlatır. Bu hareketler oyun boyunca sırasıyla devam eder.

Müsabaka Alanı ve Kurallar

Cirit, 120x40 metrelik beyaz çizgilerle bölünmüş bir alanda oynanır. Oyun süresi 35 dakikalık iki devreden oluşur. Alanın belirli bölümleri şu şekildedir:

• Alay Durağı: Takımın tek dizi halinde durduğu 6 metre derinliğindeki bölge.
• Yasak Alan: Alay durağı ile atış sahası arasında, 5 metre derinliğindeki çizgilerle sınırlı alandır. Burada en fazla 2 atlı bulunabilir. Fazlası için eksi bir puan verilir.
• Atış Alanı: Yasak alanın son çizgisinden oyun alanının ortasına kadar uzanan, 7 metre derinliğindeki alandır. Hücum eden sporcu bu alanın içerisinden cirit atmak zorundadır.

Puanlama Sistemi

• Puan alınan hareketler:
• Ciritçiye isabet (orta saha): +4 puan
• Rakibini bağışlama: +3 puan
• Rakibini kesme: +3 puan
• Atılan ciriti havada tutma (alay durağı hariç): +3 puan
• Puan kaybedilen hareketler:
• Yakın mesafeden cirit atma: -3 puan
• Atını rakip atlıya kasten çarptırma: -3 puan
• Ciriti ata kasten vurma: -1 puan
• Atış sahası dışından atış: -1 puan
• Attan düşme: -3 puan
• Yasak sahada fazla oyuncu bulundurma: -1 puan

Sporcu Kıyafetleri ve At Kuşamı

• Kıyafetler:
• Gömlek: Hakim yaka, düğmeli, takımların renklerine göre hazırlanmış.
• Yelek: Kolsuz, cepken tarzında çift yüzlü bir giysi.
• Pantolon: Dar paçalı, dizden yukarısı genişleyen yapıdadır.
• Çizmeler: Süvari çizmesi tipinde, cirit için uygun yapıda.
• At Kuşamı:
• Atın başlığı, eyer ve üzengi, atın kontrolünü kolaylaştıracak şekilde tasarlanmıştır. Hakemler, bu teçhizatları kontrol ederek maçı başlatır.